Geçmişte Ay'ın Merkezinde Güçlü Bir Dinamo Olduğu Keşfedildi

Ay'ın dinamosu, Ay'ın merkezinde yer alan eriyik ve çalkantılı çekirdeğiydi. En az 1 milyar yıl boyunca, güçlü bir manyetik alan oluşturdu. Ve bu, Dünya'nın şu andaki manyetik alanından çok daha güçlüydü. Hala nasıl çalıştığı ve ne zaman sona erdiği konusunda şaşkına dönmüş durumda olan araştırmacılar:
"Bir zamanlar Ay, Dünya'nın bugünkü manyetik alanından daha güçlü bir manyetik alan oluşturan çekirdeğe sahipti" diyor.

Ay'ın dinamosu olan, merkezindeki eriyik ve çalkantılı çekirdeğin, 1 milyar yıl boyunca güçlü bir manyetik alan oluşturmuş olabileceğini düşünüyorlar. Massachusetts Teknoloji Enstitüsünden gezegen bilimci Benjamin Weiss:
"Gezegenlerin, içerisindeki elektrik ileten sıvıların hareket etmesiyle manyetik alan oluşturduklarını düşünüyoruz" diyor.

Dünya'nın çekirdeğindeki akışkan metal, gezegenin merkezini, elektrik akımlı bir jenaratör olan dinamoya çeviriyor ve sonucunda Dünya'nın manyetik alanını oluşturuyor. İndüksiyon süreci sonucunda, türbülans enerjisi ile iletken sıvılar, manyetik alana dönüşüyor ve böylece gezegen dinamoları oluşuyor. Weiss:

"Dünya'nın likit çekirdeğinin hareketi, gezegenin soğumasından güç sağlıyor. Bu da, çevreleyen sıvıdaki batmaz akışkanı karıştırıyor. En son Apollo'nun manyetik çalışma örneklerini inceleyerek, Ay'ın eriyik metal çekirdeğinin bir dinamo oluşturduğu konusunu görüştük. Verilerimize göre; Dünya'nın kütlesinin %1'i kadar olan minik boyutlarına göre, Ay'ın dinamosu oldukça güçlüydü. En az 4,2 milyar yıl öncesinden, 3,56 milyar yıl önceye kadar etkili olan ayın manyetik alanı, Dünya'nın bugünkü manyetik alanından daha güçlü idi. Bu dönem, Güneş sistemi genişliğindeki güçlü meteor bombardımanı dönemi ile çakışıyor. Ve Dünya'nın dinamosuna dair en erken kanıtlardan hemen önceye, Dünya'daki yaşama dair bilinen en eski kanıtlarla aynı zamana denk geliyor" diyor.

Ay'ın şu anda küresel bir manyetik alanı yok. Ancak, astronotların Ay'dan aldığı kayalar, milyarlarca yıl önce Ay'ın bir manyetik alanının var olduğunu gösteriyor. Fakat bilim adamları, Ay'ın da Dünya ile aynı şekilde mi manyetik alan oluşturduğunu yoksa manyetik alanın, dış kuvvetlerin etkisiyle mi oluştuğundan emin değiller. Mesela Ay'a gelecek kozmik darbeler, güçlü ve kısa manyetik alanlar oluşturan yüksek ısılı plazmayı harekete geçirmiş olabilir. Bu şekilde, astronotların bulduğu manyetik kayaları açıklar.

Weis ve eski MIT öğrencisi Sonia Tikoo, Science dergisine: "İç çekirdeğin kristalize olmasından oluşan konvektif dinamo, Ay'ın milyarlarca yıl boyunca manyetik alan oluşturmasını sağlamış olabilir. Ay'ın güçlü manyetik alanını açıklayabilecek bir dinamo mekanizması da, çekirdeğin üstünü kaplayan katı mantonun hareketi ile bilendıra benzer şekilde karışması olabilir. Ay'ın mantosunun hareket etmesinin sebebi, dönme ekseninin devinmesi ya da sallanmasıdır. Ve milyarlarca yıl önce Ay, Dünya'ya daha yakın iken, bu hareket çok daha kuvvetliydi" dedi.

Güncelleme: 31/12/2014
Kaynak: "Mystery of the Moon's Magnetic Core", dailymail.co.uk, çev. Ayşe Alp, yaklasansaat.com, 06/12/2014.