Sağlık Taramalarının Zararı Faydasından Çok!

Sağlık taramaları deyimi her zaman kulağa hoş gelmiştir. Fakat gerçek çok daha karmaşık ve çeşitli yan etkilere sahip. Esas problem ise doktor ve asistanların yıllardır "görüntülemenin" zararlarını bilmelerine rağmen hastalar buna aldırış etmemektedir.

İngiltere'nin önde gelen doktorlarından Fiona Godlee, Iona Heath, Susan Bawley'in aralarında bulunduğu bir grup, "göğüs kanseri taramasını" tercih etmediklerini net bir şekilde kamuoyuna açıkladılar. Göğüs kanseri taramalarında, mamogramlarda önemli olup olmadığı çok anlaşılamayan bazı lezyonlar ortaya çıkmaktadır. Çünkü genelde kanserin yayılıp, ölüme sebebiyet verip vermemesine göre tedavi yapma imkânı yoktur. Bulgulara rastlanan tüm kadınlara da tedavi önerilmektedir. Ayrıca bir tedavi yöntemi olan radyoterapi, geç yaşlardaki kalp rahatsızlıkları riskini az da olsa arttırmaktadır ve ameliyatta ise anestezi ve enfeksiyondan kaynaklanan tehlikeler bulunmaktadır.

Prostat kanserine yakalanan 50 yaşın üstündeki erkeklerde yapılan araştırmalarda; ölümlerin 3'te 1'inin sadece prostat kanserinden kaynaklanmadığı ortaya çıktı. Çok daha az sayıda erkeğin gerçek ölüm nedeni prostat kanseriydi. Aslında, Cochrane'in(*) bir araştırmasında, PSA(prostat belirleyici antijen) taramasının tümüyle fayda vermediği bulunmuştu.

Amerika'da ise önleyici sağlık hizmetleri kurumu, PSA'nın hiçbir suretle yaptırılmamasını tavsiye etti.
Günümüzde, pratisyen hekimler, "bunama" hastalığı riski bulunan insanların taramasını yapmak için hasta başına ücret almaktadırlar. Fakat yapılan testler büyük oranda kusurlu. Örneğin, 100 insandan 6'sı bunaklık hastalığına yakalanmış olsun. Bu durumda yapılan testler bu insanlardan ancak 4'ünü tespit edebileceklerdi. Buna ilaveten gerçekten bu hastalığa yakalanmayan 23 insana da "hasta" teşhisi konulacaktı.

Temsili örnek olarak 10.000 kişi farz edelim. %0,3 ya da 30 kişinin bağırsak kanserine yakalanma riski vardır. Tespit için yapılacak testin hassasiyeti %50 olduğundan ancak 15 kişiyi belirleyebilecektir. Bununla birlikte hata oranı ise %3. Gerçekte hasta olmayan 9970 kişiden 299'unu kanser hastası olarak gösterecek. Sonuçta 299+15 kişinin testleri pozitif çıktı fakat gerçekten hasta olan sadece 15 kişi. Bu da demektir ki, pozitif çıkan bir testte hastada gerçekten "bağırsak kanseri" olma oranı yalnızca %5 olmaktadır.

Sağlık taramalarının fayda ve zararı da bir arada içeren bir teknik olmasından dolayı böyle problemler ortaya çıkmaktadır.

(*)Cochrane: Kâr amacı olmayan, uygulamalı sağlık hizmetlerinin etkilerini inceleyen ve belgeleyen, bilgilendirme yapan gönüllü bir kuruluş.

Güncelleme: 07/02/2014
Kaynak: "Patients Deserve The Truth: Health Screening can do More Harm than Good", theguardian,
çev. A.Furkan Kargıoğlu, yaklasansaat.com, 28/01/2014.