Dünya Atmosferinin Beklenmedik Çöküşünün Şok Etkisi

Dünya'nın üst atmosfer katmanları.

Termosferin son büzülmesi(kasılması) son 43 yıldaki en şiddetli büzülmeyi yaşıyor.

NASA'nın bildirisine göre; Dünya atmosferinin üst tabakası, son zamanlarda beklenmedik büyüklükte bir büzülmeyle çöküyor. Gaz tabakası olarak isimlendirilen termosfer geri tepiyor. Bu tip bir çöküş nadir bir olay değil; ancak çöküşün şiddeti bilim insanlarını şok etti.

Geophysical Research Letters'da araştırma sonuçları yayınlanan, Naval Research Lab'dan John Emmert:

''Bu 43 yıldaki en büyük termosfer büzülmesidir. Bu bir Uzay Çağı rekorudur.'' dedi.

Çöküş, 2008'den, 2009'a kadar olan ve solar minimum olarak isimlendirilen izafi solar durgunluk periyodu sırasında gerçekleşti. Bu minimumların, termosferi soğuttuğu ve büzdüğü(daralttığı) bilinir, ancak son çöküş, düşük solar aktivitenin açıklayabileceğinden 2-3 kat daha fazla. Emmert,

''Anlayamadığımız bir şeyler oluyor'' diyor.

Termosfer, gezegenimizin uzay sınırıyla karşılaştığı yere yakın, Dünya yüzeyinin üst kısmına 90-600 km yükseklikleri arasındaki katmandır. Bu yükseklikte, uydular, meteorlar uçar ve aurora parlar.
Termosfer, Güneşle çok güçlü bir şekilde etkileşir, bu yüzden yüksek ve düşük solar etkinlik peryotlarından çok etkilenir. Bu tabaka, Güneş'ten gelen şiddetli ultraviyole (EUV) ışınlarının, yere ulaşmasını engeller. Solar etkinlik yüksek olduğunda, solar ultraviyole ışınları termosferi ısıtır ve açılmasını sağlar. Solar etkinlik düşük olduğunda ise, tersi yani büzülme gerçekleşir.

Son zamanlarda solar etkinlik, ekstrem düşüklükte gerçekleşiyor. 2008 ve 2009'da Güneş lekeleri çok nadirdi. Güneş patlamaları neredeyse yoktu ve Güneş ultraviyole radyasyonu çok düşüktü. 2008-2009'daki termosferik çöküş, yalnızca geçmiş çöküşlerden daha büyük değil aynı zamanda Güneş etkinliğiyle açıklanamayacak kadar şiddetli.

Emmert, çöküşü hesaplamak için, 1967-2010 yılları arasındaki, Dünya yörüngesindeki 5000'den daha fazla sayıdaki uydudan gelen çöküş oranlarını analiz etti ve bu sayede tüm Uzay Çağına ait bilgileri toparladı.

Emmert, atmosferik çöküşü açıklamada, termosferdeki karbondioksidin bir rolü olabileceğini ileri sürüyor. Karbondioksit, gaz soğutucu görevi yaparak, kızılötesi ışınım yoluyla ısıyı engelliyor. Dünya atmosferinde karbondioksit seviyesinin yükseldiği bilinmektedir. Termosferdeki fazla karbondioksit, solar minimumun soğuma hareketini arttırmış olabilir. Emmert:

''Ancak sayılar örtüşmüyor. Bir soğutucu olarak etki ettiğini düşünerek hesaba karbondioksidi dahi katsak, termosferin çöküşünü tam olarak açıklayamıyoruz.'' dedi.

Araştırmacılar daha ileri gözlemler sonucu bu durumu anlayabilmeyi umuyorlar.

Güncelleme: 11/09/2010
Kaynak: ''Earth Atmosphere Collapse Puzzles Scientists'', msnbc.msn.com, çev. Şerife Bayraktar, yaklasansaat.com, 15/07/2010.