Her Yerde Bulunan 5 Zararlı Madde: Kendinizi Koruyun!

Araştırmaların büyük bir kısmı, kanser, cinsel problemler ve davranışsal sorunları içeren bir sürü hastalığı, Dünya'daki en yaygın 5 kimyasalla ilişkilendiriyor. Onlara her yerde rastlıyoruz; plastik şişeler, saklama kapları, gıda paketleri, teneke kutular, pişirme kapları, cihazlar, halılar, giysiler, kişisel bakım ürünleri, mobilyalar, TV alıcıları, yataklar ve minderler. Her evin neredeyse her odasında -ki bir asır önce bu şeylerin çoğu bulunmuyordu- bu kimyasallardan en az biri bulunuyor. Bunlar; Bisphenol A(BPA), ftalat, PFOA, formaldehit ve PDBE'dir. Testler, çoğumuzun vücudunda bu kimyasalların bulunduğunu gösteriyor; ancak bizim ve çocuklarımızın sağlığını etkiliyorlar mı, tehlikede miyiz?

BPA - Bisphenol A

Ne işe yarar: BPA, hafif, temiz, ısıya dayanıklı ve polikarbon diye isimlendirilen kırılmaz plastiklerin yapıtaşıdır. Epoksi reçinelerde de kullanılır.

Nerede Bulunur: Su şişleri, biberonlar, yeniden kullanılabilir gıda kapları, plastik sofra eşyaları, bebek besin kapları, teneke kutuların astarları, kavanoz kapakları, CD'ler, elektronik eşyalar, diş dolgu macunları.

Nasıl maruz kalıyoruz: BPA içeren kaplardaki sıvıları içerek ve yiyecekleri yiyerek. Bebekler ve küçük çocuklar BPA içeren eşyalara dokunarak maruz kalıyor olabilirler. BPA, diş dolgu macunlarından hastaların ağzına da geçer. Rahimlerde fetüsler de etkilenir. Neredeyse herkes etkilenmektedir. Hastalıkları Kontrol ve Koruma Merkezleri test ettikleri insanların %93'ünün idrarında BPA'ya rastladı.

Sağlık etkileri: Amerikan Kimya Konseyi, maruz kalmanın, hastalık oluşması için oldukça düşük olduğunu söylüyor. Çin fabrika işçilerinin yeni beş yıllık çalışması, BPA etkisininin erkek cinsel fonksiyonunun azalmasıyla ilişkili olduğunu gösterdi. Bu araştırma, hayvanlarda yapılan araştırmalara bir yenisini ekledi. Hayvanlarda yapılan araştırmalar BPA'nın etkileriyle ilgili şunu gösteriyor:
''BPA, kanser riski oluşturur, kadınlık hormonu östrojeni taklit edebilir, endokrin sistemi diye isimlendirilen vücuttaki aşırı duyarlı kimyasal işaretleri dağıtabilir.'' Besin ve ilaç idaresine göre, bu çalışmalar BPA'nın ''cenin, bebek ve genç çocuklarda, beyin, davranış ve prostatı etkileyebileceğini'' gösteriyor.

Düzenleme(yasa): BPA, Çevre Koruma Acentesi'nin incelemelerini artırmayı hedeflediği beş maddeden biri olan endişelendikleri bir kimyasaldır. Ve acente, BPA ile ilgili bir yasa düzenlemeyi hedefliyor. Acente değişken olan besin paketlemedeki BPA'yı takip ediyor.

Maruz kalmayı azaltmak için ne yapabilirsiniz: Paslanmaz çelik şişeler, cam besin saklama kapları alın. Plastik alırsanız, alttaki geri dönüşüm numarasını kontrol edin. Numara 7 ise, açıkça başka bir şey söylemiyorsa, BPA içerdiğini varsayın. Konserve yerine taze ve donmuş sebzeye yönelin. Diğer önlemler, plastik kapları, biberonları ve çizilmiş kapları sıcak sıvılara ve mikrodalgaya koymayın.

PHTHALATES(FTALAT)

Ne işe yarar: Kimyasalların bu üyesi plastikleri yumuşatır. Bunlar bağlayıcı kimyasallarla birlikte kullanılırlar.

Nerede Bulunur: Şampuanlar, vücut spreyleri, saç spreyleri, parfümler, kolonyalar, sabun, parlatıcı, döşeme, duvar kaplama, besin paketi.  

Nasıl maruz kalıyoruz: Kişisel bakım ürünlerini vücudun emmesiyle, ilaçları yutarak. Bebekler, bebe şampuanı, losyon ve pudralar yoluyla etkilenebilirler. Ceninler rahimde etkilenirler. Aslında pthalatesten herkes etkileniyor.

Sağlık etkileri: Mount Sinai Çocukların Çevresel Sağlığı ve Hastalıklardan Koruma Araştırma Merkezi, doğum öncesi ftalata maruz kalmakla daha sonraki yıllarda hiperaktif bozuklukların (ADHD) meydana gelmesinde istatistiksel bir ilişki buldu. Ftalatlar, endokrin bölücü olarak nitelendirilirler ve çalışmalar, ftalata maruz kalmakla erkek cinsel gelişimi arasında istatistiksel bir ilişki olduğunu göstermiştir. Araştırmalar, erkek olan labaratuvar hayvanlarının üreme gelişimini bozduğunu da göstermiştir.

Düzenleme: Ftalatlar, Çevre koruma örgütünün (EPA) ilgilendiği bir kimyasaldır. Besin ve ilaç idaresi(FDA), gıda ambalajında ftalat içeren plastik kullanımına izin veriyor. ABD hükümeti, geçen yıl çocuk oyuncaklarında ve çocuk ürünlerinde kullanılan altı ftalatı, ya yasakladı ya da sınırlandırdı.

Maruz kalmayı azaltmak için ne yapabilirsiniz: Şampuanlardan uzak durun, bir karışım olan parfüm gibi kişisel bakım ürünlerinden uzak durun. Bunlar ftalat içerebilir. Şirketler kokuların içeriğini bildirmeyi gerek görmüyor ve bu ftalatın güvenli olduğu söyleniyor. Federal hükümet, altı ftalattan birini içeren oyuncakların satımını yasaklayarak, etkilenme yollarından birini sonlandırmış oldu.

PFOA (PERFLUOROOCTANOIC ASİT- C8)

Ne işe yarar: PFOA, teflon ve diğer yapışmaz, leke ve su tutmaz binlerce ürünün yapımında kullanılır.

Nerede Bulunur: PFOA, teflon ve yapışmaz ve su ve leke tutmaz katmanlarda bulunur. Bu katmanlar, kap kacaklarda, su geçirmez elbiselerde, mobilyalarda, halılarda ve onbinlerce endüstriyel uygulamalarda kullanılır.

Nasıl maruz kalıyoruz: Üzerine bulaştığı havayı soluyarak, bulaştığı besinleri ve suyu yiyip-içerek maruz kalıyoruz. Bazı araştırmacılar, yapışmaz tavaların, besinlere bulaşan PFOA buharı çıkardığını söylemektedir.

Sağlık etkileri: Neredeyse herkesin kanında PFOA bulunur. PFOA, laboratuvar hayvanlarında gelişimsel problemlere ve kansere sebep olmuştur. (Çevre koruma örgütü) EPA'nın yaptığı araştırmaya göre; PFOA kansorejen ancak insanda kanser potansiyelini belirtmek için yeterli değil.

Düzenleme: PFOA, EPA'nın ilgilendiği bir kimyasaldır.

Maruz kalmayı azaltmak için ne yapabilirsiniz: EPA, bunun için herhangi bir tedbir önermiyor. Paslanmaz çelik ve dökme demir kaplar kullanarak etkisini azaltabilirsiniz. Yapışmaz kaplar kullanırsanız, fazla ısıtmayın yoksa zehirli gazlar açığa çıkar.

FORMALDEHİT

Ne işe yarar: Preslenmiş ürünlerin yapımında tutkal olarak kullanılan reçinelerdeki bir bileşendir.

Nerede Bulunur: Kontrplak, tahta kaplama, fiber, tutkal, yapıştırıcılarda bulunur.

Nasıl maruz kalıyoruz: Formaldehit bulaşmış ürünlerden çıkan gazı soluyarak. Formaldehit içeren araba egzozu ve sigara dumanını soluyarak.

Sağlık etkileri: İnsanda kansere neden olduğu bilinir. Formaldehit solumak, mide bulantısına, cilt tahrişlerine, gözlerin sulanmasına veya gözlerin, burnun ve boğazın yanmasına sebep olabilir.

Maruz kalmayı azaltmak için ne yapabilirsiniz:  Formaldehitsiz mobilya alın. Formaldehit içeren ahşap ürünler kullanıyorsanız, havalandırmayı arttırın, klima veya nem alıcılarla nemi azaltın ve evinizi serin tutun.

PBDE

Ne işe yarar: PBDE'ler, alevlenmeyi geciktirici olarak kullanılan bir kimyasal grubudur. Bunlar bir şeyin tutuşma ihtimalini azaltır ve tutuşan bir şeyin yanmasını yavaşlatır.

Nerede Bulunur: PBDE'ler, televizyonlarda, bilgisayarlarda, kablo izolasyon maddelerinde ve mobilya köpüklerinde bulunur. Zamanla televizyonlar ve diğer ürünler PBDE yayarlar ve bunlar toprakta birikirler. 124 milyon libre (453 gr)dan fazla PBDE; her yıl dünya çapında üretilmektedir ve onlar kolayca da parçalanmazlar.

Nasıl maruz kalıyoruz: PBDE'yi yutarak maruz kalırız. PBDE bulaşmış toprakla temasımızda önce vücudumuza alırız ve bunlar yağ dokusunda birikirler. Su ve besin yoluyla da maruz kalabiliriz. Hastalıkları kontrol ve önleme merkezlerinin topladıkları verilere göre, bebekler anne sütüyle alırlar ve vücut ağırlıklarına nazaran en fazla etkilenenler bebeklerdir ve onları yürümeye başlayan çocuklar takip etmektedir. PBDE'lerle tanışılan 1960-70'lerden buyana insandaki seviyesi hızlıca artmaktadır.

Sağlık etkileri: PBDE'ler vücutta birikir. EPA'ya göre, toksikoloji testleri, PBDE'lerin karaciğere ve böbreğe zarar verdiğini ve beyni ve davranışları etkilediğini göstermektedir.  

Düzenleme(yasa): EPA'nın ilgilendiği kimyasallardır.

Maruz kalmayı azaltmak için ne yapabilirsiniz: Alevlenmeyi geciktirici PBDE'siz ürünler bulmayı deneyin ve tozu toprağı temizlediğinizden emin olun.  

Güncelleme: 30/10/2010
Kaynak: David S. Martin, ''5 Toxics that are Everywhere: Protect Yourself'', cnn.com, çev. Şerife Bayraktar, yaklasansaat.com, 31/05/2010.