Obezite(Şişmanlık): Bir Hastalıktır!

Vücuttaki yağ oranının artmasına "şişmanlık"; tıptaki adıyla "obezite" denir. Eskiden kilolu olmak, sağlıklı olmakla neredeyse aynı kefeye konulurdu. Ancak günümüzde bu düşünce tamamen ters döndü. İnsan vücudundaki her fazla kilonun, sağlığı tehdit ettiği, hatta ömrü kısalttığı gösterildi.

Buna karşı hala toplumumuzda, çocukların tombul olması, bebeklerin boğum boğum olması annelerin hoşuna gidiyor. Fakat son yıllarda yapılan araştırmalar, tombul çocukların ileride, aşırı kilolu; yani obez olma ihtimalinin yüksek olduğunu gösteriyor.

Obezite, vücutta sağlığı tehlikeye sokacak ölçüde fazla miktarda yağ birikmesi sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Obezite; genetik ve çevresel etkenlere bağlı olarak meydana gelir ve hayatı tehdit eden sonuçlar doğurur. Vücut yağı genellikle erkeklerde ağırlığın % 15-18'ini, kadınlarda % 20-25'ini oluşturur. Erkeklerde bu oranın % 25'i, kadınlarda % 35'i geçmesi obezite olarak kabul edilir. Çocuklardaysa, boy-kilo cetvelinde kilonun 95 persentilin üzerine çıkması, yani çocuğun aynı yaştaki 100 çocuğun 95'inden fazla kilolu olması obeziteye girer.

Obezite hastalığının görülme sıklığı her geçen gün artıyor. Bu oran İngiltere'de; son 10 yılda; % 8'den % 17'ye, ABD'de; % 30'dan % 33'e çıktı. Türkiye'deyse; obezite son 10 yılda kadınlarda % 65 oranında, erkeklerdeyse % 30 oranında artış gösterdi. Yeni yapılan bir çalışmada obezitenin İç Anadolu'da en fazla (% 25), Doğu Anadolu'daysa en az (% 17,2) olduğu belirlendi.

Türkiye'de her üç kadından biri ve her beş erkekten biri obez kabul ediliyor. Ev kadınlarında obezite oranı % 50. Son yıllarda obezitenin artmasındaki temel unsurların, hazır gıdalar ve hareketsiz yaşam tarzı olduğu kabul ediliyor. Yaşın ilerlemesi, evlilik, doğum, alkol tüketimi gibi unsurlar da obeziteye yol açabilir. Böbrek üstü bezlerinin fazla, tiroid bezinin az çalışması da aşırı kilo almaya neden olur.

Ülkelerin ekonomik düzeyi yükseldikçe obezite sorunu da artar. Dünya Sağlık Örgütü (WH0) tarafından en riskli 10 hastalıktan biri olarak kabul edilen obezite, birçok hastalığa yol açar. Yüksek tansiyon, kalp-damar hastalıkları, şeker hastalığı, karaciğer yağlanması, erken ergenlik, adet düzensizlikleri, kadınlarda tüylenme, safra kesesi taşı, gut, gastrik reflü gibi hastalık ve rahatsızlıklar obez kişilerde daha sık görülür. Yine aynı örgüt tarafından yürütülen son araştırmalar, obezitenin kanserle yakın ilgisi olduğunu da belirledi.

OBEZİTE ÖLÇÜMÜ

Obezitenin saptanması için yaygın olarak kullanılan ölçüt, vücut kitle indeksidir (body mass index - BMI). Vücut kitle indeksi, vücut ağırlığının (kg), boyun karesine (m2) bölünmesi ile hesaplanır. Bu değer, erişkinlerde yaş ve cinsiyetten bağımsızdır. Ancak çocuklarda, hamilelerde ve çok adaleli kişilerde doğru sonuç vermez.

Vücut kitle indeksi 18-25 kg/m2 arasında olanlar normal kilolu, 25-30 kg/m2 arasında olanlar fazla kilolu, 30 kg/m2'nin üzerinde olanlarsa obez kabul edilir. Örneğin boyu 175 cm ve kilosu 95 kg olan bir erkeğin vücut kitle indeksi (95/1,75x1,75) 31 kg/m2'dir.

OBEZİTE ÇEŞİTLERİ

Obezite, vücut görünümüyle bağlantılı olarak erkek tipi obezite ve kadın tipi obezite olarak ikiye ayrılır. Yağların karın çevresinde toplandığı obeziteye; "erkek tipi" ya da "santral obezite" denir. Bu tür obezitede, yağlar sadece karın çevresinde birikmekle kalmayıp "iç organlarda ve organlar arasında da birikir." Bir bakıma vücudun üst yarısının obezitesi olan bu duruma "elma tipi obezite" de denir. Yağların kalça ya da uylukta toplanmasına ise "kadın tipi" ya da "armut tipi" adı verilir. Bu tür yağ birikimine yol açan unsurların başında; kadınların genetik yapısı ve kadınlık hormonu yani östrojen gelir. "Elma tipi obezite", sağlık açısından daha tehlikelidir. Bu tip obezlerde, kalp hastalığı, şeker hastalığı, kan yağlarında yükseklik daha sık görülür ve mutlaka tedavi edilmesi gerekir.

Obezitenin tipini anlayabilmek için bel çevresi ölçümü yapılır. Bel çevresini, göbek hizasından ölçmek gerekir. Bu şekilde yapılan ölçümde bel çevresinin erkeklerde; 102 cm ve kadınlarda, 88 cm'den fazla olması "elma tipi obezite"ye gidişi gösterir. Obezite, ayrıca çocukluk tipi ve erişkin tipi olarak da ikiye ayrılır. Çocuklukta obezite, yağ hücrelerinin sayılarının artmasıyla meydana gelir. Erişkinlerdeki obezite ise, yağ hücrelerinin sayısının değil hacminin artmasına, yani hücrenin içinde depolanan yağ miktarının artmasına bağlı oluşur.

Güncelleme: 13/04/2009
Kaynak: Doc. Dr. Ferda Şenel, Bilim ve Teknik, Nisan 2009.