Antarktika Buzulunda: Alpler Genişliğinde Dağ Sırası Bulundu

Batı Antarktika Buz Örtüsünün geçmiş iklim araştırmasını yapan amiral gemisi IPY(International Polar Year).

Bilim insanları buzun 2,5 mil altındaki buzul-altı dağlarını haritaladı. Bilim insanlarının açığa çıkarmış olduğu Avrupa Alpleri genişliğindeki dağ silsilesi, Antarktika'nın batısında, buzun 2,5 mil altında gizlenmiş bulunuyor. Bu dağ silsilesi, deniz seviyesinin 3000 m üstünde zirvelere sahip. Bu yüzden kıtanın üzerinde böyle büyük çapta bir buz örtüsünün nasıl oluştuğu sorusu gündeme geldi.

Buzul-altı dağları ilk olark Rus araştırmacılar tarafından 50 yıldan daha fazla süre önce saptanmıştı ve Sovyet jeofizikçi Grigoriy Gamburtsey tarafından isimlendirilmişlerdi. 1970'lerde gerçekleştirilmiş küçük bir araştırma olmasına karşın, Gamburtsev'in dağ silsilesinin büyüklüğü ve şekli bir sır olarak kalmıştır. İngiliz Antarktik araştırmasında İngiliz ekibe liderlik eden jeofizikçi Fausto Ferraccioli, uluslararası haritalama projesiyle ilgili şunları söylüyor:

"Buzun dışına çıktığımızda, burada yüksek bir bölge olduğunu biliyorduk, ancak neye benzediğine dair bir fikrimiz yoktu. Şimdi bu dağ silsilesinin, Alpler genişliğinde olduğunu biliyoruz, üstelik yeni görünen zirve ve vadileriyle Alplere çok da benziyor."

Haritayı oluşturan yedi ulusa ait araştırma grubu, Antarktika buz örtüsündeki en yüksek nokta olan A kubbesi etrafında ağır şartlarda haftalarca çalıştılar. Ortalama sıcaklık -30 °C idi. Gömülü dağları incelemek için buzun üstünde radar, manyetik ve çekim dedektörlü uçakla uçtular. Bu ölçüler onların altta yatan kayayı görmelerine olanak sağlayacaktı.

Araştırmacılar, 200.000 km2den daha fazla, Avrupa Alpleriyle aynı ölçüde bir bölgeyi kaplayan en az 800 km uzunluğunda ve 400 km genişliğinde bir dağ silsilesini gösteren bir harita oluşturdular.. Ayrıca bu araştırmada, deniz seviyesinden 3.000 m yukarıdaki tepeyi ve deniz seviyesinden 1.000 m aşağıdaki çukurları gösterilmektedir. Alplerdeki en yüksek tepe olan Blanc Dağı, deniz seviyesinden 4.800 m yüksekliktedir, ancak bu bölgede vadiler genellikle 500 m derinliğindedir. Tepeler ve çukurlar arasındaki bu geniş aralık bilim insanlarını şaşırttı. Normalde tektonik plakaların çarpışması sonucu oluşan böyle yüksek dağlar, eski bir kıtanın merkezinde  olmamalıydı. Ferraccioli:

"Kambriyen öncesi eski bir kratonun(yer kabuğunun sert ve sabit parçası) ortasındaydık, öyleyse hiç bir şekilde burada dağlar olmamalıydı" diyor.

Yeni haritalar buz örtülerinin nasıl oluştuğuyla ilgili soruları arttırıyor. Gamburtsev Dağlarının 10 kilometre karelik dünyanın en büyük buz kitlesi olan Doğu Antartik buz örtüsü çekirdeğinin civarında olduğu düşünülüyor. Eğer buz, yavaşça büyürse bilim insanları, suyun dağların tepesini aşındırması ve buzun hareketiyle, örtünün altındaki platoyu görmeyi ümit edebilecekler.

"Ancak tepelerin ve vadilerin varlığı, buz örtüsünün bizim henüz bilmediğimiz bir şekilde hızlıca şekillendiğini gösteriyor. Şimdi büyük sorunumuz, ne olduğunu anlamak için verilere gömülmektir."

Kolombiya Üniversitesi'nde Lamont-Doherty Earth Rasathanesi'nden Robin Bell, başka bir şaşırtıcı durumu vurguladı:

"Kampımızda sıcaklık yaklaşık -30 °C civarındaydı, ancak bizim 3 km altımızda, buz örtüsünün altında çukurlarda sıvı su gördük. Radar bize buz örtüsünün altının daha sıcak olduğunu gösteriyordu."

Ferraccioli şunları söylüyor:

"Uluslararası kutup yılının bir bölümü olarak tamamlanmış yeni harita, Gamburtsev dağlarının nasıl oluştuğunu anlamanın henüz başlangıcıydı. Ben bunu yeni bir kitabın ilk sayfasına benzetiyorum. Bir kitap gibi düşünebileceğimiz, Antarktik buz örtüsünün kökeni ve dağlarla ilgili bir anlayış sağlayacak kocaman bir veri kümesi."

Araştırma uçakları önceki bölge haritasından 20 kez daha ayrıntılı olan haritalanmış bölge yolunu çapraz geçişler yaparak uçtular. Araştırma ekibi, dağların diğer 400 km'lik haritasını içeren dağ silsilesiyle  ilgili daha fazla bilgi elde etmeyi planlıyor.

Gelecek adımlar, buz örtüsünün farklı katmanlarıyla ilgili çalışmaları içeriyor. Bununla hedeflenen en eski buzu bulmak için delebilecekleri yerleri keşfetmek. Böyle buz çekirdekleri, Dünya'daki geçmiş iklim değişim kayıtlarıyla ilgili ayrıntıları gösterebilir ve gezegenin atmosferdeki daha büyük CO₂ konsantrasyonuna nasıl tepki verebileceğini tahmin etmemize yardımcı olabilir. Bilim insanları, örtülü dağların daha fazla ayrıntılarını ortaya çıkarmak için, manyetik ve çekimsel ölçümleri de yeniden düzenleme imkanı bulabilecekler.

Güncelleme: 21/05/2009
Kaynak: Alok Jha, "Mountain Range as Large as Alps Found Under Antarctic İce", guardian.co.uk, Çev.Şerife Bayraktar, yaklasansaat.com, 24/02/2009.