Örümcek Ağları Fosilleşemiyor: Kehribar Örümcek Ağını Korudu!

Dinozorlar, hala yeryüzünde dolaşırken örülmüş olan Dünya'nın en eski örümcek ağı, İngiltere'nin güneyindeki bir kumsalda kehribar(*) parçası içinde keşfedildi.

Oxford Üniversitesi'nden bilim insanları, aşağı yukarı 140 milyon yıl öncesinden kalan bir parça kehribarın içinde yer alan ince örümcek ağı iplikçikleri(parçaları) buldu. Bulunan bu ağ, günümüzdeki tekerlek ağ örümceklerinin avını yakalamak için ördüğü ağ ile benzerlik göstermektedir.

Yapılan keşif, dairesel (küresel) ağ ören bu örümceklerin, evvelce düşünülenden çok daha eski; yani çiçekli bitkilerin görülmesinden ve uçan böcek sayısındaki patlamanın başlamasından önceki bir zamanda var olduğunu öne sürüyor.

Bilim insanları, bu ağın bir orman yangınında (kozalaklı) ağaç reçinesi içinde hapsolduğuna ve sonuçta oluşan kehribarın içinde fosilleştiğine inanıyorlar. Onlar aynı tortudan çıkarılan kehribarın diğer parçaları üzerinde çalışarak, o çağlardan beri örümcekler ve yedikleri avlar hakkında çok daha fazla şey öğrenebileceklerini umuyorlar. Oxford Üniversitesi'nden çalışmanın başında bulunan paleobiyolog Prof. Martin Brasier şunları söylüyor:

"Bu tamamen tekerlek ağ örümceğine uygun bir yapı. İplikler arasındaki aralıklar, ağın üzerindeki yapısal destekleri çağrıştırıyor. Aynı günümüz ağlarında olduğu gibi iplikler iki parçanın birleşmesinden oluşmakta. Örümcekler, ipliği arka kısımlarındaki iki adet iplik deliklerinden çıkarmakta ve bu ikisini döndürerek örmektedirler. Anlaşılan akan reçine, ağın üstüne gelmiş ve onu muhafaza etmiş. Ayrıca kehribar içinde birkaç düğümü olan bir ağ bulduk. Bu  kadar hassas yapılı ve milyonlarca yıl korunabilmiş bir şeyler görmek çok şaşırtıcı..."

Bu kehribar, fosilleşmiş dinozor izleri ile tanınmış Doğu Sussex'in, Bexhill bölgesindeki bir sahilde amatör fosil avcısı Jamie Hiscocks tarafından bulundu. Hiscocks, bulduğu bu kehribarı, Prof. Martin Brasier ve öğrencisi Laura Cotton'a verdi. Onlar da elde ettikleri bulguları, Glasgow'da toplanan Paleontoloji Birliği'nin yıllık toplantısında açıkladılar. Bilim insanları gelişmiş mikroskop teknikleri kullanarak, içindeki yapının resmini oluşturarak kehribarı daha dikkatli bir şekilde inceleyebildi.

Onlar kehribarda çekilen 40 parça resmi bir araya getirerek, her birinin boyu bir milimetreden biraz fazla olan örümcek ağı iplikçiklerini keşfettiler. Kehribar içindeki kömürleşmiş kabuk ve kavrulmuş bitki özü, fosilleşmiş reçineyi üreten ağaçların, yangında hasar görmüş olduğunu ve ağacın kendini bozulmadan korumak için reçine damlacıkları ürettiğini göstermektedir. Ayrıca fosilleşmiş ağaç kömürü, büyük otçul dinozorlardan Iguanodon'ın, fosilleşmiş izlerinin bulunduğu fosil yatağı yakınında bulundu.

Şimdiye kadar bilinen en eski örümcek ağı, 130 milyon yaşında bir kehribar içinde Lübnan'da bulundu. En erken fosilleşmiş sarmal ağ örümceği, 120 milyon yaşındaki bir parça amber içinde bulunmuştur.

Bu en son keşif, ağ ören örümcek türünün milyonlarca yıl önce de var olduğunu kanıtlamaktadır. Örümcek ağları gibi çok hassas yapılar, normal bir şekilde fosilleşemez, ancak reçineyle kaplanarak korunabilir.

100 milyon yıldan daha eski kehribar birikintileri, oldukça nadir bulunur ve bilim insanları, Bexhill kehribarının daha birçok sırrı ortaya çıkaracağını umuyorlar. Ayrıca bu kehribar birikintisinin, Britanya'daki ilk önemli kehribar birikimi olduğuna inanılıyor. Bundan önceki en meşhur kehribar birikimleri Fransa, Almanya, Karayipler ve Lübnan'da bulunmuştu.

Lebanese kehribarı içinde 130 milyon yaşında örümcek ağı keşfeden İsviçre'nin Basel Üniversitesi'nden eski çağlar örümcek ağı uzmanı Dr. Samuel Zschokke, konu hakkına şunları söylüyor:

"Bu çok heyecan verici geliyor. Kayıtlara geçecek bir buluş. Örümcek ağı ipliği, muhtemelen Devoniyen dönemi(*) ardından değişti. Ve muhtemelen de o; 200 milyon yıldan beri ağ yapabiliyordu. En eski fosil örümcek ağı için sınırlayıcı faktör, erken zamanlardaki ağ oluşumu değil, aksine fosil taşıyan kehribarın varlığıdır."

Güncelleme: 27/03/2009
Kaynak: "World's Oldest Spider web Found on Beach", Telegraph.co.uk, Çev. Abdülkadir Bayrakçı, yaklasansaat.com, 4/2/2009.

(*) Kehribar: Kehribar, milyonlarca yıl önce yaşamış, çok geniş alanlar kaplayan, yüksek ağaçlı, tropik ve yarı tropik ormanlardaki ağaçların salgıladığı reçinenin fosilleşmiş halidir.
(*) Devoniyen dönemi: 417-354 milyon yıl arası.
Çenesiz ve çeneli balıklar çeşitlendi, ilk köpekbalıkları ve ilk kemikli balıklar
Omurgalıların karaya çıkması: İlk iki yaşamlılar,
İlk ağaç ve ormanların ortaya çıkması,
Tohumlu bitkilerin, ammonitlerin ortaya çıkması.