Erişkinlerde Oluşan "Yeni Nöronlar"ın Görevi Ne?

Yakın bir tarihe kadar nörologlar, hayatımızı doğduğumuz andaki nöronlarımızla geçirdiğimizi düşünüyorlardı. 1998'de bir nörolog, erişkin insan beyninin bellek(hafıza) ile ilişkilendirilen bölümünde (hipokampüs) yeni nöronların oluştuğunu saptadı. Bu saptamayla birlikte nörologlar için cevaplanması gereken bir soru ortaya çıktı: Erişkin insan beyninde oluşan bu yeni nöronların görevi neydi?

Kaliforniya Üniversitesi'nden araştırmacılar yeni bulgularla oluşturdukları bir tezle bu soruyu cevaplamaya çalışıyor. Tezlerinde, yeni nöronların, birkaç hafta öncesinde yaşanan olaylarla, anılar arasında bağlantı kurduğunu ileri sürüyorlar. Yeni nöronların oluşma, bağlantı kurma ve beyinle bütünleşme süreçlerini anlayabilmek için matematiksel modellemeler geliştirmişler. Beyinde yeni nöronların oluştuğu dişli kıvrım (gyrus dentatus) adındaki alanın (hipokampüs bölgesinde) modellendiği belirtiliyor.

Araştırmayı gerçekleştiren laboratuvar ekibi, erişkin bireylerin sinir sistemi, bu sistemin esnekliği ve çevresel koşullara uyumu konularına odaklanmış. Zarar görmüş beyin ve omurilik dokularını yenileyecek yöntemlere bu araştırmayla ışık tutmaya da çalışıyorlar. Önceki çalışmalarıyla; çevresel zenginliğin ve fiziksel egzersizlerin, yeni beyin hücreleri oluşumu üzerinde olumlu etkileri olduğunu belirlemişler.

Bilim insanları, bir nöronun, sinyal göndererek ağındaki öteki nöronlara bilgi ilettiğini ve yeterince uyarılmışlarsa diğerlerinin de sinyal gönderdiğini belirtiyorlar. Ancak bu yeni nöronlara, veri aktarımı sinyalleri, daha az geliyor. Her hücrenin sinyal iletme örüntüsü, alınan verilere göre zaman içinde şekilleniyor.

Araştırmacılara göre olgun nöronlar, veri aktarımında seçici davranıyor. Yeni nöronlarsa kolayca uyarılabilir yapıdalar. Yeni nöronlar, en küçük sinyali bile iletiyor ve aralarında yeni bağlantılar oluşturuyorlar. Bu hızlı tepki veren yapılarıyla yeni nöronlar, yaşanan olaylar ile anıları birbirlerine bağlıyorlar. Yeni nöronların, birkaç hafta içinde sinir ağıyla iyice bütünleşip olgunlaştığı belirtilen araştırmada, zamanla daha zor uyarılabilir duruma geldikleri söyleniyor. Birbirlerine yakın zamanlarda gelişen nöron kümeleri, daha genç oldukları dönemdeki anıları saklayabiliyor diyen araştırmacılar, bunu örneklerle anlatıyorlar. Lise mezuniyetinizi hatırladığınızda o sırada yeni oluşmuş olan nöron kümesi, mezuniyetten bir hafta önceki sınavların anılarını da çağırır.

Bir sonraki adımın, tezlerini laboratuvar hayvanları üzerinde denemek olduğunu belirten araştırmacılar, yeni oluşan beyin hücrelerini işaretlemek için birtakım moleküller kullanacaklarını söylüyorlar. Huntington ve Alzheimer hastalıklarının yan etkileri arasında; yeni nöron oluşumunun azalmasının da olduğunu belirten araştırmacılar, yeni nöronların gelişiminin incelenmesiyle bu hastalıklar için yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilebileceğini de ekliyorlar.

Güncelleme: 18/03/2009
Özden Hanoğlu, Bilim ve Teknik, Mayıs 2009