Mars Atmosferinde
Yaşamın İşareti:
"Metan Gazı"
ABD Ulusal Havacılık ve Uzay
Dairesi'nden (NASA) ve üniversitelerde
çeşitli bilim insanlarının oluşturduğu
ekip, Mars atmosferinde metan gazı olduğuna ilişkin ilk kesin kanıtı buldu. Bu keşif, gezegende ya biyolojik ya da jeolojik birtakım etkinliklerin
olduğunu gösteriyor.
Bu
gözlemlerde, NASA'nın Hawaii'deki
Mauna Kea'da yer alan Kızılötesi Teleskop
Düzeneği ve W. M. Keck teleskopu kullanıldı. Ekip, teleskoplarda ışığı renklerine
ayrıştıran -tıpkı bir prizmanın beyaz ışığı
gökkuşağının renklerine ayrıştırması
gibi- spektrometreler kullandı. Böylece
bir arada olduklarında metanın varlığını
gösteren üç "emilim çizgisi" gözlendi. NASA'dan Michael Mumma şöyle diyor:
"Mars
atmosferi, metanı değişik yollarla hızlıca
yok ediyor. Yani bizim Mars'ın kuzey
yarımküresinde 2003 yılında keşfettiğimiz
metan bulutları, işleyen bir sürecin metan
gazı yaydığını gösteriyor. Mars'ın
kuzey yarımküresinde, yaz ortasındaki metan salımı, Santa Barbara'daki Coal
Oil Point'teki yoğun hidrokarbon
yayılmasına yakın bir hızda gerçekleşiyor."diyor.
Bir karbon atomuna bağlı dört hidrojen atomundan oluşan metan, Dünya'daki
doğal gazın ana bileşeni. Dünya'daki
metan gazının büyük bir bölümü,
organizmaların besinleri sindirmesiyle
salındığı için astrobiyologlar bu verilerle çok
ilgileniyor. Ancak tümüyle doğal jeolojik
süreçler de; örneğin demirin oksitlenmesi de metan salımına neden oluyor. Mumma:
"Şu anda, Mars'taki metanın
tam olarak neden kaynaklandığını; yani
metanın, biyolojik süreçler sonunda mı,
jeolojik süreçler sonunda mı, yoksa iki
sürecin bir arada işlemesi sonucunda
mı oluştuğunu anlayacak
kadar bilgiye sahip değiliz. Ancak
Gezegen'in, en azından jeolojik anlamda hâlâ
canlı olduğunu anlıyoruz. Sanki Mars bize
'hadi, nedenini bulun bakalım' diyor gibi."
"Eğer metanı oluşturan Mars'taki
mikroskobik yaşamsa, bu canlılar büyük
olasılıkla yüzeyin çok altında, yani suyun
sıvı halde var olabileceği sıcaklıktaki bir
ortamda olmalı. Bilindiği gibi, tüm yaşam
formları için sıvı su gerekli. Tabii bir de
enerji kaynakları ve bir karbon kaynağı gerekli.
"Çağlar önce olmuş ya da şu anda işleyen
bir jeolojik süreç de metan oluşumuna
neden olmuş olabilir. Dünya'daki demir
oksit birtakım minerallere dönüşürken
metan açığa çıkar. Mars'ta bu süreç, su,
karbon dioksit ve gezegenin iç ısısı ile
işliyor olabilir. Her ne kadar Mars'ta şu anda
volkanik bir etkinlik olmasa da, buzların
arasında sıkışmış, eski çağlardan kalma
metan gazı şimdi açığa çıkıyor olabilir."
Geronimo Villanueva:
"Mars'taki metan bulutlarını gözlemledik
ve haritalarını çıkardık. Bunlardan birinde
yaklaşık 19.000 ton metan var. Metan bulutları
daha çok ılık mevsimlerde, yani
baharda ve yazın oluşuyor.
Bunun nedeni, çatlakları
ve yarıkları tıkayan buzun
bu mevsimlerde eriyip
buharlaşması ve böylece
metanın, Mars atmosferine
karışması olabilir." diyor
Araştırmayı yürüten
ekibe göre, Mars'taki
metan bulutları, çok eskiden akarsuların ve yüzey buzlarının
olduğu bilinen alanların üzerinde
görülüyor. Metan bulutları, Mars'ın kuzey
yarımküresindeki Arabia Terra bölgesinin
doğusunda, Nili Fossae bölgesinde ve
Syrtis Major adlı eski yanardağların bulunduğu bir bölgenin
güneydoğusunda görülüyor.
Bu metanın oluşumuna, Mars'taki
yaşamın yol açıp açmadığı, izotop
oranları ölçülerek ortaya çıkarılabilir.
Bir elementin izotoplarının, kimyasal
özellikleri birbirlerinden biraz farklıdır
ve yaşam da hafif izotopları kullanmayı
yeğler. Döteryum, hidrojenin ağır
bir izotopudur. Eğer metan üretiminin
nedeni yaşamsa, Mars'taki metanın ve
suyun, hidrojen ve karbon izotoplarının
belirli oranlarda olması gerekir.
İleride yapılacak araştırmalarla, örneğin
NASA'nın Mars Bilim Laboratuvarı'nda
yapılacak çalışmalarla, Mars'taki
metanın kaynağı keşfedilebilir.
Güncelleme: 20/03/2009
Kaynak: "Discovery of Methane Reveals Mars is not a Dead Planet", eurokalert, (Seçil Güvenç Heper, Bilim ve Teknik), 15/01/2009. |