Güneş'e Neler Oluyor?

İlk Çevrim-24 Güneş lekesi

Güneş'teki ilginç değişimler, yeni bir buz çağının habercisi olabilir mi?

Tahminen 1650'lerden 1700'lere yaklaşık 50 yıldır Güneş, tipik Güneş lekesi etkinliğine bir ara verdi. Güneş'in bu fazı bizim şimdi "Küçük Buzul Çağı" diye adlandırdığımız dönemde oldu. Küçük Buzul Çağı, özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika'da keskin soğuk kışlarla sonuçlanan Dünya'daki bir soğuma periyodudur.

Bilim insanları, Küçük Buzul Çağı'nı iki ana nedene bağlıyor. Bunlar; artmış volkanik etkinlikler ve azalmış Güneş etkinlikleridir.

O tekrar olacak mı? Ve biz ona doğru mu ilerliyoruz? "Güneş Etkinliği" terimi; Güneş lekeleri, Güneş patlamaları ve Güneş ışımalarının hepsini içeriyor. Birlikte bu olgu, Dünya ile atmosferi arasındaki etkileşimleri değiştiren "Uzay Hava"sını oluşturur. Bu da uyduların, iletişim sistemlerinin ve güç şebekelerinin bozulmalarına sebep olabilir. Değişken Güneş etkinliği seviyeleri de, Dünya'da iklimi ve havayı etkileyebilecek atmosfer dolaşım modellerinde önemli değişimlere neden olur.

Ortalama 11 yıl süren Güneş devirleri(çevrim), Güneş lekelerinin sayısı, büyüklüğü ve yerleri tarafından belirlenir. Bilindiği üzere, Güneş'in yüzeyindeki güçlü manyetik etkinliğin oluştuğu yerlerde görülen daha soğuk, daha koyu yerlere Güneş lekeleri denir. Her bir devir, solar minimum ve solar maksimum olarak işaretlenir. Bu minimum ve maksimum, en büyük ve en az miktarlarda Güneş etkinliği oluştuğundaki geçen ortalama devir zamanlarıdır. Solar minimum sırasında, Güneş lekesi etkinliği azalır ve maksimum olduğu sırada en büyük sayılarda Güneş lekeleri görülür. Bir devir aşağıya doğru dolanır ve diğeri başlarken, her iki devirden Güneş lekeleri aynı anda görülebilir.

2007'nin sonlarında, 1996 da başlayan Solar Devir-23 düşük aktivite seviyelerine geriliyordu ve NOAA tahmincileri, Solar Devir-24ün, 2008 martından altı ay önce ya da sonra başlayabileceğini öngörmüştü. Gerçekten yeni devrin ilk Güneş lekesi 2008 in ocağında göründü. Onun yüksek enlemde görülmesi yeni solar çevrimin bir parçası olduğunun açık bir işaretiydi. Ancak, takip eden aylarda Güneş lekesi aktivitesinde belirgin bir azalma vardı ve başka bir küçük buz çağına doğru gidip gitmeyeceğimiz hakkında sorular çoğalıyordu. NOAA'nın Uzay Hava tahmin merkezinde fizikçi Doug Biesecker şöyle diyor:

"Şimdi gördüğümüz her şeyi Güneş önceden de yapmıştı. Ve Güneş yine de normal solar çevrim üretmeye devam etmişti."

Solar aktivitede 9 ay aradan sonra, 5 güneş lekesi grubu 31 ekim 2008'de görünmeye başladı. Bunun dördü yeni çevrime aitti. Biesecker'e göre, bu yıl şimdiye dek, biri çevrim-23 ve diğeri çevrim-24 olan iki güneş lekesi 4 gün süreyle göründü. Biesecker şunu söylüyor:

"Siz daima Güneş lekesiz birçok gün geçirirsiniz. Solar minimumda ise çoğunlukla her zaman hem yeni çevrime hem de eski çevrime ait Güneş lekeleri görürsünüz. Bu kesişme fazı yalnızca birkaç ay da olabilir, iki yıl boyunca da sürebilir." Biesecker şöyle devam ediyor:

"Çevrim-23 uzadıkça güneşin nasıl sustuğuna dair daha çok şey duyacağız. Eğer 1950'lerin başlarına geri dönerseniz, solar minimumun şimdi gördüğümüze çok benzer olduğunu görürsünüz. Ancak o kayıtlardaki en büyük solar çevrimle takip edildi. Aslında Güneş'in her zamankinden daha sessiz olması Onun gelecekte ne durumda olacağını söylemez."

LASP'da teknik bölümler müdürü Tom Woods aynı fikirde ve şunu söylüyor:

"Genellikle solar minimum sırasında bir veya iki ayı Güneş lekesiz geçiririsiniz, yani 2008'de gördüğümüz çoğu solar çevrimin tipik bir örneğidir."
 
Ancak Woods Çevrim-24 ün farklı olabileceği konusunda güneş lekesi aktivitesinden başka işaretler de olduğunu belirtiyor. Birincisi, Güneş'in kutuplarındaki manyetik alan, normalde solar minimumda olandan yaklaşık %40 daha düşük. Woods:

"Eğer kutupsal alanın bu kadar zayıf olduğu geçmişteki en son zamana bakıyorsanız, Dalton minimumu isimli bir zamana, yani 1800'lerin başlarına geri dönmeniz gerekir" diyor.

Dalton Minimumu 1790'lardan 1830'lara kadar devam etti ve sonunda ortalama küresel sıcaklıklardan daha düşük sıcaklıklar yaşandı. Woods bir de şunu belirtiyor:

"Güneş rüzgar hızı, bu günlerde normalden daha düşük. Ancak bu solar çevrimde büyük bir değişiklik olabileceği anlamına mı gelir? Biz gerçekten bilmiyoruz, bekliyor ve izliyoruz. Bu yeni çevrim, anormal bir şekilde düşük de olabilir normal de olabilir."

Çevrim-23'ün 12 yıllık süresi normal aralığın dışında olmamasına rağmen, çevrim-24'ün aktivite seviyesinin niçin düşük olduğunu açıklamaya yardım edebilir. Biesecker şunu belirtiyor:

"Geçmiş 22 solar çevrime dayanan araştırmacılar, uzun bir çevrimden sonra gelen çevrimin, aktivite açısından daha düşük olacağını biliyor. Öyleyse kesinlikle şimdi bu bölgeye yanaşıyoruz."

Woods'a göre, daha küçük bir solar çevrim bile Dünya'da biraz soğumaya sebep olabilir. Ve Woods şöyle söylüyor:

"Ancak sera gazının küresel ısınma etkisini telafi etmesi mümkün değildir. Ancak onu bir kaç yıl yavaşlatmak için yeterli olabilir. Geçmiş 30 yılın üstünde sera gazı etkisi 1 derece değişikliğe sebep olmuş iken, solar çevrimin küresel ısınmadaki etkisi yalnızca bir derecenin 1/10'dir."

Buna rağmen Woods, Küçük Buzul Çağı'na gidiyor olduğumuz senaryosunun olasılık dışı olduğunu söylüyor. Ve şunu ekliyor:

"50 yıl herhangi bir Güneş lekesi aktivitesine sahip olmadığımız bir faza gireceğimizin olasılık dışı olması muhtemeldir. Olasılığı ortadan kaldıramayız ancak olasılığın yüksek olmadığını söyleyebilirim. Bu düşük olasılığın gerçekleşmesi için Çevrim-24 Güneş lekelerinde herhangi bir gelişme göremiyor olmamız gerekir, ancak makul miktarda yeni aktivite görüyoruz. Bildiğimiz kadarıyla bir buz çağına gireceğimizi haber verebilecek bir model yok."

Güncelleme: 04/10/2009
Kaynak: Laurie J. Schmidt, "What's Happening to the Sun?", popsci.com, Çev. Şerife Bayraktar, yaklasansaat.com, 27/01/2009.