Dev Bir Yıldız Yörüngesi'nde: Dev Bir Karadelik

Yıldız-karadelik Sistemi

Astronomlar, kütleli bir yıldızın yörüngesi etrafında, son derece büyük kütleli bir karadelik saptadılar. Bu sonuç, büyük yıldızların gelişmesi ve kaderi hakkında, ilginç bilgiler ortaya çıkarıyor.

Keşfedilen bu karadelik, Dünya’dan, yaklaşık 3 milyon ışık yılı uzaklıktaki; M33 galaksisinde bulunuyor. NASA’nın Chandra X Işınları Gözlemevi ve Hawaii’deki Mauna Kea İkizler Teleskopundan elde edilen bilgilere göre; M33 X-7 isimli bu karadeliğin kütlesi, Güneş'in kütlesinin 15,7 katıdır. Buna göre; M33 X-7, bilinen en büyük yıldız karadeliğidir. Bir karadelik, yaşamının sonuna gelmiş kütleli bir yıldızın çekirdeğinin, içeri çökmesiyle oluşur.

18 Ekim’de Nature de yayınlanan haberin baş yazarı, San Diego Devlet Üniversitesinden, Jerome Orosz:

"Bu keşif, böyle büyük bir karadeliğin nasıl ortaya çıkabileceğine dair bir çok soruyu gündeme getiriyor" dedi.

DEVASA BİR YILDIZ: EŞİDE DEVASA KARADELİK

M33 X–7, 3.5 günde, bir karadeliğin önünden geçen yıldızın yörüngesinde dönmektedir. Bu karadeliğe eşlik eden yıldız, alışılmadık bir şekilde Güneş'inkinin 70 katı kadar büyük bir kütleye sahiptir. Yani bu yıldız, karadeliğe sahip tüm ikili sistemlerdeki, en büyük kütleli yıldızdır.
 
Cambridge'deki Harvard -Smithsonion Center’dan Jeffrey McClintock:

"Bu ikili sistem, devasa bir yıldızla, devasa bir karadeliğin birlikteliğinden oluşmuş. Sonunda karadeliğe eşlik eden yıldız da, supernova geçirerek karadeliğe dönüşecek ve ikili sistem, iki tane karadelikten meydana gelmiş olacak" dedi.

M33 X-7 ikili sistemini, geleneksel kütleli yıldız gelişim modelleriyle açıklamak zordur. Karadeliğin, önceki yıldız kütlesi, kendisine eşlik eden yıldızın kütlesinden daha fazlaydı muhtemelen. Bu karadeliğin önceki kütlesi, büyük olunca da; yarı çapı, iki yıldız arasindaki mevcut uzaklıktan daha fazla olmalıydı. Bu da ortak bir atmosferi paylaşan bu yıldızların, birbirlerine yakınlaştıkları sonucunu ortaya çıkarır. Diğer taraftan bu işlem, o kadar çok kütle kaybına sebep olur ki; yıldızın 15.7 Güneş kütlesinde bir karadelik oluşturması zor görünüyor.

DEVASA YILDIZLAR:"TUTUMLU OLABİLİRLER"

Bu durum göz önüne alındığında, karadeliğin atası yıldız, tahmin edilen modellere göre; patlamadan önce, ortalama 10 kat daha düşük hızda gaz saçmalıdır. Orosz şunları söylüyor:

"Devasa yıldızlar, kütlelerinin çoğunu yaşamlarının sonuna kadar saklayarak, sanılandan daha tutumlu olabilirler. Bu eğer böyleyse, saatli bomba olan yıldız karadeliklerini çok etkileyecektir" dedi.

Astrophysical Journal'daki başyazar, Wolfgang Pietsch; M33 X-7’nin ikili sistemler içinde tutulmalara (yıldızın karadeliğin önüne gelmesi) maruz kalan ilk karadelik olduğunu söyledi. Bu tutulmalar, karadeliğin ve ona eşlik eden yıldızın kütlesinin daha net ve doğru hesaplanabilmesini sağlıyor. Pietsch diyor ki:

BU KARADELİK VE EŞİ YILDIZ: "BİR TEST ORTAMIDIR"

"Tutulmalara ve daha başka ekstrem özelliklere sahip olduğu için bu karadelik, astrofizik çalışmaları için tam bir test ortamıdır" dedi.

Karadelikler, öz maddelerini ve ışığı kendi içine çekmesinden dolayı,uzun süre gözlenemezler. Ancak yakınlarındaki diğer maddeler ve yıldızlara uyguladıkları kütlesel çekim sayesinde tespit edilebilirler. Bailyn:

"Bu özel durumda, sistemde meydana gelen tutulma olayı; ikilinin, kütle ve dizilimleri açısından, şu ana kadar olmayan bir doğrulukta sonuçlar elde etmemizi sağladı. Aştırmacılar, nadiren bu netlikte sonuçlar elde edebilirler" dedi.

Güncelleme: 07/02/2008
Kaynak: "Heaviest Stellar Black Hole Discovered In Nearby Galaxy" , sciencedaily.com, Çev. Ayşegül Kesmez, yaklasansaat.com, 18/10/2007.