Kur'an: "Sadaka" ve "Merhamet"

Mona Siddiqui

Kur'an bizlere, "sadaka"nın, merhameti eyleme dönüştürerek; Allah'ın emrine iman olduğunu öğretir.

Sadaka çok kolay bir şekilde, kendi ödülünün meyvesini verir. Fakirlere cömert olan zenginlik sahibi kişi övülür. Kur'an tarafından teklif edilen "gerçek sadaka", Allah'ın emrine itaat şeklinde gerçekleştirlmelidir. Aslında, sadakanın başkası tarfından görülmesi gerekmez. Sadece Allah tarafından görülmesi yeter. Böylece, o dağdaki vaazında İsa'nın öğretisini hatırlatan bir Kur'an pasajında, şöyle ifade edilir:

"Şayet sadakayı açıktan verirseniz, o ne güzeldir. Şayet onu, gizli olarak fakirlere verirseniz, o sizin için daha hayırlıdır. (O sadakayla), sizin günahlarınızı örter. Allah, ne yaparsanız haberdardır." [BAKARA(2)/271]

Vermek ve dua etmek, Allah'ı kalplerimizde canlı tutar. Ancak cömert davranışlar, zenginliğin ve sosyal ekonominin yayılmasından çok daha önemlidir. Peygamber'in kendisinin söylediği meşhur bir söz, sadakanın ne anlama geldiğinin altını çiziyor:

"Bir kişinin her eklemi, güneşin doğduğu her gün, bir sadaka-hayır gerçekleştirmelidir: İki insan arasında adaletli davranmak bir sadakadır; bineği ile bir adama yardım etmek, onu ona bindirmek, eşyalarını kaldırmak bir sadakadır; iyi bir söz sadakadır; ibadete atılan her adım bir sadakadır ve yol üstündeki zararlı bir şeyi  kaldırmak bir sadakadır."

Bu küçük bir adım atma düşüncesi, diğer bir kişi ile ilişkilerimizi, gönüllü bir şefkat eylemi, iyi niyet eylemi ve burada "sadaka bilinci" altında yatan "merhamet eylemi"ne götürür. "Sadaka"; bilgiyi vermeyi ve paylaşmayı, tevazu ile konuşma dirayetini, sıkıntının her halinde ümit etme isteğini, affetme dirayetini, saygı göstermeyi ve ağırbaşlılığı sağlar. En basit haliyle, beni ortak insanlık değerlerine bağlayan gerçek şey "merhamet"tir. Merhamet, herkes içindir, ancak özellikle aç ve susuzlar, üşümüş ve yalnız olanlar, ne sevilen ne de sevecek birine sahip olanlar, uzak diyarlarda acı çeken insanlar içindir.

Asıl mesele, "merhamet"in, eyleme dönüştürülmesidir, sadece sürdürülebilir bir hayat için değil, ancak iyi bir yaşam için. Burada hiç aklımdan çıkmayan Kur'an ayetleri şunları beyan eder:

Hüküm gününde, gözlerim ve kulaklarım ne gördüysem ve duyduysam tanıklık edecektir. Uzuvlarım, yaptığım yanlış ve doğrulara tanıklık edecektir. Öyle ki hiç bir şey Allah'tan gizli kalmaz. Adil ve şerefli bir hayat için, gördüklerim, söylediklerim, duyduklarım ve yaptığım herşeyden mesul olduğumun farkında olmalıyım.

Kişisel ağırbaşlılık ve doğruluk, can sıkıcı kavramlar değilllerdir, ancak merhametli bir toplum için önceliklidirler. Evliliğim, çocuklarım, arkadaşlarım ve hatta meslektaşlarıma zaman ayırmak, insanlığın gelişimine büyük bir katkıdır.

Ama buna rağmen, niçin ben, sürekli "baştan çıkarıcı şeyler"e, "bencil arzular"a, "ben merkezli" bir dünyaya teslim oluyorum? İnsan temel yapısında; zayıf-güçlü yanlar ve anlayışlı-cahil potansiyeller vardır. Ancak insan, cezbedici şeylere açıktır. Bu günah döngüsünü, pişmanlık takip eder. Belki bu insanın kaderi olabilir. İslam'daki muadili olan tevbe kelimesi de, "Allah'a dönmek" anlamına gelmektedir. Ve Allah'da, rahmet sıfatına uygun bir şekilde hareket ederek, affedecektir.

Bu Allah ile insan arasında kesintisiz karşılıklı bir ilişkidir. Gerçekte, iki benzer hadiste Peygamber şöyle der:

"Eğer siz günah işlemeseydiniz, Allah sizi giderir, sizin yerinize günah işleyen ve günahından ötürü tövbe eden(bağışlama dileyen) insan topluluklarını yaratırdı." Ve yine; "Günah işlemediğiniz takdirde, bu günahlardan daha daha kötüsüne düşeceğinizden korkarım."

"O(günah) nedir?" diye sorulduğunda

Muhammed (s.a.v.) şöyle buyurdu:

"O gururdur."

En basit haliyle gurur-kibir; İblis'i, Allah'a itaatsizliğe sürükledi ve bundan dolayı o İblis, "kovulmuş Şeytan"a dönüştü.

Güncelleme: 30/11/2008
Kaynak: Mona Siddiqui, "Charity and the Qur'an", The Guardian, Çev. Kader Demirpehlivan, yaklaşansaat.com, 05/11/2008.