Genom Pazarı Büyüyor

James Dewey Watson

Watson'un geçen yıl ortaya çıkarılan genomunda, işitme ve görmenin olumsuz etkilendiği "Usher sendromu"na neden olan genden tek bir kopyaya rastlandı. Hastalık, "çekinik"(resesif) genlerle ortaya çıkan türden; yani hastalıktan, genin ancak iki kopyasını birden taşırsanız etkileniyorsunuz.

Genin bulunma sıklığıysa 100.000'de 5 oranında. Sonuçta Watson'un hastalığa yakalanma olasılığı belki düşktü, ama yine de vardı. Bütün bu bilgileri, Watson'un geçtiğimiz Nisan ayında yayımlanan genom çözümlemesi sonuçlarından almış bulunuyoruz. Üstelik taşıdığı "sakıncalı" genlerin, yukarıda sözü edilen genden ibaret olmadığı da ortaya çıktı. Buna göre araştırmacı, aralarında meme kanseri de olmak üzere, kanser riskini artıran bazı genler de taşıyor.

Genomdaki dizilimlerin araştırma amacıyla ortaya çıkarılması, artık yaygın sayılabilecek bir uygulama. Şu ana kadar genomu açıklanmış onlarca tür var. Watson'un genom haritasını çıkartma çalışmalarını ötekilerden ayıran, çok ucuza ve çok hızlı yapılmış olmasıdır. insan genom haritalarının ilki 2003'te tamamlanmış ve 437 milyon dolara malolmuştu.

Bu işin nasıl hızlanabileceğine gelince... Yeni yöntemler, DNA'yı oluşturan baz çiftlerinin tek tek "okunması" yerine, DNA'nın bir bölümünü doğrudan okumaya dayanıyor; tıpkı cümleleri harf harf değil de, sözcük sözcük okumak gibi. 454 Life Sciences gibi kimi şirketler bir seferde 450 bazı okuyabilecek yöntemlerden yararlanırken, Pacific BioSciences gibi güçlü rakipler 1000'den fazlasıyla başedebiliyorlar. Hızın artması da maliyetin düşmesi demek. Tahminlere göre 2012'ye gelindiğinde bu karmaşık işlem yalnızca birkaç saatte tamamlanacak ve fiyatı da yaklaşık 100 dolarla sınırlanmış olacak. Belki ondan sonraki birkaç yıl içinde de 10 dolar gibi şimdi "komik" denecek bir fiyata yapılacak.

Uzmanlar, işte bu dönemde bir "genom patlaması" yaşamayı bekleyebileceğimizi söylüyorlar. Bu, olasılıkla hastalık ve "kimlik" konularını ele alış biçimimizi de etkileyecek. Akla ilk gelen uygulama elbette embriyon döneminde yapılabilecek testler.

Bu durumda gebeliği sonlandırmayla ilgili uygulamalar ve anlayış ne olacaktı? Ancak işin bir de şu yönü var ki, birçok genetik hastalığın ortaya çıkması çok daha karmaşık bir etkileşime bağlı. Sözgelimi, flizofreni ve Alzheimer hastalığı gibi karmaşık kalıtsal hastalıklar bu şekilde yakalamak hiç de kolay olmayacak.

Daha şimdiden tartışılan bir başka konu da, bebeklerin benzer nedenlerle doğar doğmaz rutin bir "genom testinden" geçirilmeleri. Bu DNA bilgisinin adli konularda kimlik olarak kullanılıp, kullanılmayacağı da işin bir başka boyutu. Şurası kesin ki, uygulamanın maliyetinin ne kadar düşüleceği pazarın ulaşacağı son büyüklük ve uygulamaların çeşitliliğine bağlı. DNA, pasaport ve kimlik konumuna gelirse pazarın da büyüyeceği açık.

Güncelleme:23/06/2008
Kaynak: The Guardian, (Bilim ve Teknik, Haziran), 24/04/2008