Prof.Dr. Metin Arık'ın: "CERN'deki Deney"le İlgili Görüşleri

Metin Arık

Şüpheli Atlasjet kazasında vefat eden değerli bilim insanı Engin Arık'ın eşi olan Prof. Metin Arık; Boğaziçi Üniversitesi Fizik Bölümü'nde öğretim üyesidir. Aynı zamanda CERN Projesi'nde görevli olan olan Prof. Arık'ın, CERN'de başlayacak olan deneyle ilgili görüşleri aşağıda verilmiştir:

CERN projesi ne zaman ve niçin başladı, amaç neydi?

CERN, 1954’te parçacık fiziği konusunda, ABD ile tek tek rekabet edemeyeceklerini anlayan Avrupa ülkeleri tarafından kuruldu.

Projenin sahibi kimdir, boyle bir sahiplik var mı?

Projenin sahibi CERN'e üye olan Avrupa Ülkeleri'dir. Bunların arasında Türkiye maalesef henüz yoktur, sadece deneye katılmaktadır.

Proje yıllar içinde nasıl bir seyir izledi?

Proje, başladığndan beri, makinenin enerjisi arttıkça daha ağır yeni parçacıklar bulundu. Bu arada deneylere katılan fizikçilerin kendi aralarında rahatça bilgi alışverişinde bulunabilmesi için internet CERN'de keşfedildi.

CERN’de yapılan ve yapılmak istenen tam anlamıyla nedir?

CERN'de yapılan, enerjiyi, kütleye yani parçacıklara dönüştürmektir. Bunun için proton veya elektronlar önce hızlandırılarak; bunlara enerji verilir. Sonra bunlar çarpıştığında yeni parçacıklar ortaya çıkar.

Çarşamba günü yapılacak olan deneyin amacını, basit bir biçimde anlatabilir misiniz?

Çarşamba günü, protonlardan oluşan ışınlar, daire şeklindeki hızlandırıcı içinde ters yönlerde hızlandırılacaklar. Bu ışınların istenen niteliklere haiz olması için ayarlar yapılacak. Çarpışma henüz yapılmayacak.

Siz bunun "Büyük Patlama" deneyi olmadığını söylediniz. "Büyük Patlama" ne zaman?

Aslında değil, ama siz "Büyük Patlama" dediniz, ben de böyle söyleyeyim. "Büyük Patlama", Ekim ayı içinde yapılacak. Yani parçacıklar birbirleriyle Ekim ayında çarpıştırılacak.

"Büyük Patlama" olarak kamuoyuna yansıyan şeyin aslı nedir?

Bu deneydeki bazı fiziksel özellikler, evreni başlatan "büyük patlama anı"ndakine benzer. Örneğin sıcaklık. Ama bunun dışında bu bir "Büyük Patlama" deneyi değildir.

Bilim adamları, bu deneyle neyi öğrenmeyi amaçlıyor?

Şimdiye kadar gözlenen tüm verileri izah eden teorilerin, doğru olup olmadığını anlayacağız. Öğrendiğimiz bilgilerin ilerde teknolojiye uygulanacağı kesindir.

Projede hangi ülkeden ne kadar bilim insanı yer alıyor?

Deneyde Dünya'nın hemen hemen her ülkesinden 5000’e yakın bilimadamı yer alıyor. Biz de Türkiye olarak bu deneyde yer almaktan mutluyuz. Ama şunu da söylemeliyim, bizden çok daha küçük olan komşumuz Ermenistan'dan katılan fizikçi sayısı bizimkine yakındır. Diğer komşumuz Bulgaristan CERN'e üyedir ve deneyin sahibidir. Biz henüz değiliz.

Türkiye’den ne kadar bilim insanı bu projede çalışıyor?

Türkiye'de 35 civarında fizikçi bu deneyde çalışıyor. Atom Enerjisi Kurumu'nun verdiği destekle bu sayı hızla artmaktadır.

Deneye karşı çıkanların, fizik bile bilmediğini söylediniz. Neden böyle düşünüyorsunuz?

Her konunun bir uzmanlık alanı vardır. CERN hakkında çoğu fizikçi, detaylarını bilmedikleri için ağırbaşlılıkla konuşmuyorlar. Bilenlere soruyorlar. Ben de uzmanı olmadığım fizik konularında aynı şeyi yapıyorum. Karşı çıkanlar kendi kafalarına göre takılıyorlar ve hadlerini bilmiyorlar.

hürriyet, Sefa Kaplan, 09/09/2008